Με τη βοήθεια της βάσης δεδομένων του Ευρωπαϊκού Καταλόγου των Γενετικών Πόρων (EURISCO-http://eurisco.ecpgr.org), βρέθηκε πως εκτός από την Ελληνική Τράπεζα γενετικού υλικού στη Θεσσαλονίκη, δείγματα από τη Λευκάδα υπάρχουν και στην Πολωνία (Plant Breeding and Acclimatization Institute, Radzikow, Poland). Τα δείγματα αυτά είναι είτε καλλιεργούμενα φυτά, είτε άγριοι συγγενείς των καλλιεργουμένων ειδών από τους οποίους προέκυψαν εξελικτικά τα σημερινά καλλιεργούμενα φυτά και επομένως είναι δυνατόν να φανούν χρήσιμοι σε προγράμματα βελτίωσης των τελευταίων.
Δείγματα της Ελληνικής Τράπεζας Γενετικού Υλικού
Το υλικό που συλλέχθηκε από την Τράπεζα Γενετικού Υλικού της Θεσσαλονίκης μπορεί να χωριστεί σε δύο φάσεις συλλογής. Η πρώτη αποτελείται από δείγματα που συλλέχθηκαν στις αρχές τις δεκαετίας του 1980 και θα ομαδοποιηθούν μαζί για πρακτικούς λόγους. Τον Ιούλιο του 1980 συλλέχθηκαν 13 δείγματα του γένους Beta (3 Beta vulgaris και 10 Beta maritima), τον Ιούλιο του 1983 συλλέχθηκαν 8 δείγματα Vitis vinifera, ενώ υπάρχει και ένα δείγμα μαλακού σιταριού (Triticum aestivum) του 1982. Η δεύτερη φάση συλλογής πραγματοποιήθηκε το 2006 σε τρία νησιά του Ιονίου Πελάγους (Ιθάκη, Κεφαλονιά και Λευκάδα). Από την Λευκάδα συλλέχθηκαν συνολικά 44 δείγματα φυτών. Στον Πίνακα 4 φαίνεται το υλικό ανά είδος που συλλέχθηκε σε κάθε περίπτωση από την τράπεζα γενετικού υλικού της Θεσσαλονίκης. Παρατηρούμε την μεγάλη διαφορετικότητα των δειγμάτων που συλλέχθηκαν στις αρχές του 1980 σε σχέση με το 2006. Η συλλογή των αρχών του ’80 φαίνεται να είναι προσανατολισμένη σχεδόν αποκλειστικά σε φυτά του γένους Beta (παντζάρι) και Vitis (άμπελος). Μοσχεύματα αμπέλου μεταφέρθηκαν στην Θεσσαλονίκη όπου και φυτεύτηκαν. Σημειώνεται πως οι ποικιλίες του Πίνακα 5 αποτελούν ουσιαστικά τη συλλογή του 1983. Αντιθέτως, το 2006 η συλλογή είχε ευρύτερη στόχευση ώστε να συλλεχθούν πολύ περισσότερα είδη που ανήκουν σε διάφορες κατηγορίες (σιτηρά, κηπευτικά, ψυχανθή, φυτά για βόσκηση, φαρμακευτικά κ.ά.) τονίζοντας την ανάγκη να σωθεί και να μελετηθεί όσο γίνεται μεγαλύτερος αριθμός ειδών. Στον Πίνακα 4 φαίνονται επίσης 3 δείγματα (Λαθούρι, Φακή και Μπιζέλι) που συλλέχθηκαν το 2006 στην Καρυά και φυλάσσονται στο Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων.
Πίνακας 4: Το γενετικό υλικό της τράπεζας της Θεσσαλονίκης, του Μ.Α.Ι.Χ. και της Πολωνικής τράπεζας γενετικού υλικού που συλλέχθηκε από τη Λευκάδα. Πηγή: http://www.eurisco.ecpgr.org, G. Laghetti κ.ά. (2009). Σε παρένθεση η ακριβής χρονολογία συλλογής για τα δείγματα των αρχών του ’80.
Είδος
|
Κοινό όνομα
|
Τράπεζα Γενετικού Υλικού - Κέντρο Αγροτικών Ερευνών Β. Ελλάδας
|
Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων
Συλλογή 2006
|
Plant Breeding and Acclimatization Institute,
Συλλογή 1999
| ||
Συλλογή αρχών ‘80
|
Συλλογή 2006
| |||||
ΣΙΤΗΡΑ
|
Avena byzantina
|
Βρώμη
|
-
|
1
|
-
|
-
|
Dasypyrum villosum
|
-
|
-
|
1
|
-
|
-
| |
Triticum aestivum
|
Σιτάρι (μαλακό)
|
1 (1982)
|
4
|
-
|
-
| |
Zea mays
|
Αραβόσιτος
|
-
|
3
|
-
|
-
| |
Σύνολο
|
1
|
9
|
-
|
-
| ||
ΨΥΧΑΝΘΗ
|
Cicer arientinum
|
Ρεβίθι
|
-
|
1
|
-
|
-
|
Lathyrus spp.
|
Λαθούρι
|
-
|
2
|
1
|
-
| |
Lens culinaris
|
Φακή
|
-
|
1
|
1
|
2
| |
Phaseolus vulgaris
|
Φασόλι
|
-
|
2
|
-
|
-
| |
Pisum sativum
|
Μπιζέλι
|
-
|
1
|
1
|
-
| |
Vicia faba var. faba
|
Κουκί
|
-
|
2
|
-
|
-
| |
Σύνολο
|
-
|
9
|
3
|
2
| ||
ΚΗΠΕΥΤΙΚΑ
|
Allium sativum
|
Σκόρδο
|
-
|
3
|
-
|
-
|
Amaranthus cruentus
|
Είδος Βλήτου
|
-
|
1
|
-
|
-
| |
Amaranthus retroflexus
|
Βλήτο
|
-
|
1
|
-
|
-
| |
Beta maritima
|
Άγριο παντζάρι
|
10 (1980)
|
1
|
-
|
-
| |
Beta sp.
|
Παντζάρι
|
-
|
-
|
-
|
1
| |
Beta vulgaris
|
Παντζάρι
|
3 (1980)
|
-
|
-
|
-
| |
Brassica oleracea
|
Μπρόκολο
|
-
|
1
|
-
|
1
| |
Cichorium endivia
|
Αντίδι
|
-
|
1
|
-
|
-
| |
Cynara cardunculus
|
Αγριαγκινάρα
|
-
|
3
|
-
|
-
| |
Daucus bicolor
|
Καρότο
|
-
|
-
|
-
|
1
| |
Daucus carota
|
Άγριο καρότο
|
-
|
-
|
-
|
4
| |
Daucus muricatus
|
Καρότο
|
-
|
-
|
-
|
3
| |
Lactuca sativa
|
Μαρούλι
|
-
|
2
|
-
|
-
| |
Lagenaria siceraria
|
Νεροκολόκυθο
|
-
|
1
|
-
|
-
| |
Raphanus raphanistrum
|
Ραπανάκι
|
-
|
1
|
-
|
-
| |
Σύνολο
|
13
|
15
|
-
|
10
| ||
ΦΥΤΑ ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ, ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ, ΑΜΠΕΛΟΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ
|
Astragalus sp.
|
-
|
-
|
1
|
-
|
-
|
Crithmum maritimum
|
Κρίταμο το παράλιο
|
-
|
1
|
-
|
-
| |
Hyoscyamus albus
|
Υοσκύαμος
|
-
|
1
|
-
|
-
| |
Ipomoea sp.
|
-
|
-
|
1
|
-
|
-
| |
Ocimum basilicum subsp. minimum
|
Βασιλικός
|
-
|
1
|
-
|
-
| |
Origanum majorana
|
Μαντζουράνα
|
-
|
3
|
-
|
-
| |
Ornithopus sp,
|
-
|
-
|
1
|
-
|
-
| |
Rumex sp.
|
Λάπαθο
|
-
|
1
|
-
|
-
| |
Trigonella balansae
|
-
|
-
|
1
|
-
|
-
| |
Vitis vinifera
|
Άμπελος
|
8 (1983)
|
-
|
-
|
-
| |
Σύνολο
|
8
|
11
|
-
|
-
| ||
Γενικό σύνολο
|
22
|
44
|
3
|
12
| ||
Πίνακας 5: Τοπικές Ποικιλίες Αμπέλου σε φυτείες συλλογών του ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. Πρόκειται για το υλικό που συλλέχθηκε το 1983 (βλ. πίνακα 4)
Όνομα τοπικής ποικιλίας
|
Προέλευση
|
Τόπος φυτείας
|
ΠΛΑΤΑΝΟΜΑΝΔΗΛΑ
|
Εξάνθεια
|
Αθήνα, Θεσσαλονίκη
|
ΛΕΜΟΝΟΣΤΑΦΥΛΟ
|
Καρυά
|
Αθήνα, Θεσσαλονίκη
|
ΑΓΑΛΙΚΟ
|
Καλαμίτσι
|
Αθήνα, Θεσσαλονίκη
|
ΔΡΑΓΑΝΙΤΗΣ
|
Λαζαράτα
|
Αθήνα, Θεσσαλονίκη
|
ΧΛΩΡΗ
|
Λαζαράτα
|
Αθήνα, Θεσσαλονίκη
|
ΠΕΡΑΧΩΡΗΤΙΚΟ
|
Λαζαράτα
|
Θεσσαλονίκη
|
ΚΟΚΚΙΝΟΣΤΑΦΥΛΟ
|
Λαζαράτα
|
Θεσσαλονίκη
|
ΠΑΡΓΙΝΟ
|
Λαζαράτα
|
Αθήνα, Θεσσαλονίκη
|
Η Τράπεζα Γενετικού Υλικού συνέλεξε το 2007-2008 από την Λευκάδα τις παρακάτω ποικιλίες: Λαγόρθι, Θειακό, Μυγδάλι και Δίβρωμο (Έκθεση συλλογών ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε 2008).
Σημειώνεται ότι διαφορετικές ονομασίες δεν σημαίνει αυτόματα και διαφορετικές ποικιλίες ούτε ότι είναι αποκλειστικά ποικιλίες της Λευκάδας. Για παράδειγμα ο Κοτίνης (1985) θεωρεί το Περαχωρήτικο σαν παραλλαγή του Σαββατιανού (βλέπε επίσης και Πίνακα 6). Επίσης, οι Banilas κ.ά. (2009) και Labra κ.ά. (2003) αναφέρουν πως στην Κύπρο καλλιεργείται έστω και σε περιορισμένες ζώνες, η ερυθρή ποικιλία «Λευκάδα», η οποία είναι συνώνυμη με το «Βερτζαμί», το οποίο καλλιεργείται ευρέως στη νήσο Λευκάδα. Λανθασμένα λοιπόν θεωρείται από πολλούς Κύπριους αμπελοκαλλιεργητές ως γηγενής της Κύπρου ποικιλία (http://www.winesofcyprus.co.uk/MS_1.html). Η ποικιλία αυτή παράγει κρασί με έντονο χρώμα, δυνατό αλλά διακριτικό άρωμα και με ιδιαιτέρως στυφή γεύση, γεγονός που οφείλεται στις δριμείς τανίνες της. Συνολικά 1100 στρέμματα από την ποικιλία «Λευκάδα» καλλιεργούνται στην Κύπρο, στις περιοχές της Πάφου και της Λεμεσού (http://www.cypruswineries.org/index.php?id=10). Το Βερτζαμί (ή Βαρτζαμί) έφεραν στην Λευκάδα πιθανότατα οι Ενετοί το 1684, όπως υποστηρίζουν και οι Labra κ.ά. (2003). Οι ίδιοι ερευνητές εξέτασαν τις σχέσεις των ποικιλιών αμπέλου Βερτζαμί με τις Ιταλικές ποικιλίες Marzemino, Barzemino και Balsamina, που ανήκουν στην ίδια ομάδα, και παρ’ ότι διαπίστωσαν ότι γενετικά είναι συγγενείς μεταξύ τους, αποτελούν διαφορετικές ποικιλίες. Θεωρούν ότι το Βερτζαμί είναι βιότυπος της αρχαίας ιταλικής ποικιλίας Marzemino. Από την εργασία της Μπινιάρη (2000) φαίνεται ότι το Βερτζαμί είναι μια διακριτή ποικιλία, ενώ το Γουστολίδι με την Άσπρη ρομπόλα έχουν υψηλό βαθμό γενετικής συγγένειας.
Πίνακας 6: Ποικιλίες Αμπέλου που καλλιεργούνται στη Λευκάδα σύμφωνα με την βάση δεδομένων της Ελληνικής Αμπέλου (Greek Vitis Database- http://gvd.biology.uoc.gr/gvd/index.htm) (συνεχίζεται)
Ονομασία
|
Συνώνυμα
|
Τόπος καλλιέργειας
|
Χρώμα ράγας‡
|
Χρήση
|
Συλλογή‡‡
|
Αγάλικο
|
-
|
Λευκάδα
|
Λευκό
|
Κρασί
|
1
|
Χλωρή
|
-
|
Λευκάδα
|
Λευκό
|
Κρασί
|
1
|
Δραγανίτης
|
Τραγανίτης
|
Λευκάδα
|
Σκούρο
|
Κρασί
|
1, 6
|
Λεμονοστάφυλο
|
-
|
Λευκάδα
|
Λευκό
|
Κρασί
|
1
|
Περαχωρήτικο
|
Σαββατιανό, Σταματιανό, Σαββαθιανό, Περαχωρήτης, Κουντούρα άσπρη, Δόμντραινα, Δούμπρενα λευκή, Κοντούρα λευκή, Κοντούρα άσπρη, Δούμπραινα άσπρη
|
Λευκάδα
|
Λευκό
|
Κρασί
|
0
|
Βαρδέα
|
-
|
Λευκάδα
|
Λευκό
|
Κρασί
|
0
|
Ασπροφίλερο
|
-
|
Ζάκυνθος, Λευκάδα, Αρκαδία
|
Λευκό
|
0
| |
Ατσάλα
|
Ασπροβέρτζαμο, Ατζάλα
|
Λευκάδα, Πρέβεζα
|
Λευκό
|
Κρασί
|
1, 6
|
Χλώρες
|
Χλώις, Χλώρα, Φλώρα
|
Λευκάδα, Ζάκυνθος, Ήπειρος, Βορειοδυτική Πελοπόννησος
|
Λευκό
|
Κρασί
|
1, 4
|
Δίβρωμο
|
Δίβρωμος
|
Λευκάδα, Ακαρνανία, Πρέβεζα
|
Λευκό
|
Κρασί
|
1, 4, 6
|
Φιλέρι
|
Φιλέρι μαύρο, Μαυροφίλερο, Φιλέρι κόκκινο
|
Λευκάδα, Ζάκυνθος, Αρκαδία, Ηλεία, Μεσσηνία, Λακωνία
|
Σκούρο
|
Κρασί
|
1, 2, 7
|
Φιλέρι κόκκινο
|
Μαυροφίλερο
|
Λευκάδα, Ζάκυνθος, Αρκαδία
|
Σκούρο
|
Κρασί
|
0
|
Γουστολίδι
|
Γουστουλίδι
|
Λευκάδα, Ζάκυνθος, Κεφαλλονιά, Αιτωλοακαρνανία, Μεσσηνία, Αχαΐα, Αρκαδία Πρέβεζα, Φωκίδα
|
Λευκό
|
Κρασί
|
1, 4, 6, 7
|
Κοκκινάδι
|
-
|
Λευκάδα, Θεσσαλία, Πελοπόννησος, Πρέβεζα
|
Σκούρο
|
Κρασί
|
1
|
Κοκκινοστάφυλο
|
Κοκκινάδι, Κόκκινο, Κοκκινούσα, Κοκκινέλι
|
Λευκάδα, Θεσσαλία, Πρέβεζα, Πελοπόννησος, Σάμος
|
Σκούρο
|
Κρασί
|
1
|
Κοτσελίνα
|
Αλπουρά, Αλπονουρά, Μαυροϊδίτσα, Κοτσιλίνα
|
Λευκάδα, Κεφαλλονιά, Πρέβεζα
|
Σκούρο
|
Κρασί
|
1, 4, 6
|
Κοζανίτης
|
Γκουζανίτης, Κοργιανίτης
|
Λευκάδα, Ζάκυνθος, Κέρκυρα
|
Λευκό
|
Επιτραπέζια
|
1, 4, 6
|
Λαγόρθι
|
Λαόρθι, Λαόρκο, Λαγάρθι, Λαγάθι, Λαγουρθιά, Λαγόθρα, Λαγόριθο
|
Λευκάδα, Ζάκυνθος, Κέρκυρα, Αχαΐα, Αρκαδία
|
Λευκό
|
Κρασί
|
1, 4, 6
|
Λιάτικο
|
Λιάτης, Μαυρολιάτης, Διμηνήτης
|
Λευκάδα, Ζάκυνθος, Χαλκιδική, Πελοπόννησος, Δωδεκάνησα, Κυκλάδες, Λασίθι, Ρέθυμνο
|
Σκούρο
|
Κρασί
|
1, 2, 3, 4, 5, 6
|
Μαυροδάφνη
|
Μαυροδαφνίτισα, Μαυροδράμι, Θυνιάτικο
|
Λευκάδα, Κέρκυρα, Κεφαλλονιά, Ιθάκη, Αχαΐα, Ηλεία, Μαγνησία, Χαλκιδική
|
Σκούρο
|
Κρασί
|
1, 2, 4, 6, 7
|
Πατρινό
|
-
|
Λευκάδα, Κεφαλλονιά, Ακαρνανία, Πρέβεζα
|
Σκούρο
|
Κρασί
|
0
|
Πιπεριόνος
|
Πιπερόνι
|
Λευκάδα, Ζάκυνθος, Αχαΐα
|
Σκούρο
|
Κρασί
|
1, 3
|
Ροδίτης κόκκινος
|
Τουρκοπούλα
|
Λευκάδα, Ζάκυνθος, Κέρκυρα, Ηλεία
|
Ροζέ
|
Κρασί
|
3
|
Ρομπόλα
|
Ασπρορομπόλα, Ρομπόλα κέρινη, Ρομπόλα άσπρο
|
Λευκάδα, Ιθάκη, Κέρκυρα, Κεφαλλονιά, Πρέβεζα, Αρκαδία
|
Λευκό
|
Κρασί
|
2, 3, 4, 7
|
Ρομπόλα κόκκινη
|
Κοκκινορομπόλα, Μαυρορομπόλα
|
Λευκάδα, Κεφαλλονιά, Ζάκυνθος, Κέρκυρα, Ηλεία
|
Σκούρο
|
Κρασί
|
6
|
Ρομπόλα λευκή
|
Ρομπόλα, Ασπρορομπόλα, Ρομπόλα κέρινη
|
Λευκάδα, Κέρκυρα, Ιθάκη, Πρέβεζα
|
Λευκό
|
Κρασί
|
6
|
Σκυλοπνίχτης λευκός
|
-
|
Λευκάδα, Ακαρνανία
|
Λευκό
|
Κρασί
|
1
|
Σουλτανίνα
|
Ραζάκια, Τσιμπίμπο, Σαντορίνα, Σουλτανία, Σουλτάνα, Σουλτάνας, Σταφίδα άσπρη, Σταφίδα ροζάκια, Κουφόρωγο
|
Λευκάδα, Κέρκυρα, Κορινθία, Ηλεία, Αχαΐα, Κρήτη, Σάμος, Φθιώτιδα, Μαγνησία, Δράμα, Καβάλα, Χαλκιδική
|
Λευκό
|
Σταφίδα/ Επιτραπέζια
|
1, 3, 4, 6, 7
|
Θειακό
|
Θειακόν
|
Λευκάδα, Κεφαλλονιά, Ιθάκη
|
Λευκό
|
Κρασί
|
1, 4, 6
|
Βαρτζαμί
|
Βερτζαμί, Βαρσαμί, Βερτζαμί, Λευκαδίτικο, Μαρτζαβί, Βαρζαμί, Μαρζεμίνα, Ματζαβί, Balsamina near
|
Λευκάδα (90% των αμπελώνων), Κέρκυρα, Αιτωλοακαρνανία, Πρέβεζα
|
Σκούρο
|
Κρασί
|
1, 2, 3, 6
|
Βερτζαμί λευκό
|
Ασπροβάρτζαμο, Ασπροβέρτζαμο, Λευκαδίτικο, Νούδα βερτζαμί
|
Λευκάδα, Ακαρνανία
|
Λευκό
|
Κρασί
|
6
|
Βοϊδομάτης
|
Βοϊδομάτα, Βουδόματο, Βουβάλας μάτι, Βοϊδοστάφυλο, Manta- Gkiouzou, Βουθόματο
|
Λευκάδα, Ιθάκη, Κεφαλλονιά, Ζάκυνθος, Μεσσηνία, Αρκαδία, Λακωνία, Κυκλάδες, Κρήτη
|
Σκούρο
|
Κρασί
|
1, 6
|
Ξανθοφίλερο
|
Μιλιά, Προσκυνητάρι
|
Λευκάδα, Ζάκυνθος, Αρκαδία, Πελοπόννησος
|
Λευκό/ Ροζέ
|
Κρασί
|
1, 4
|
‡ Σκούρο χρώμα ράγας σημαίνει κάποιο από τα ακόλουθα: Μαύρο ή Κόκκινο ή Μπλε
‡‡ 0=Δεν ανήκει σε κάποια συλλογή, 1=Συλλογή του Ινστιτούτου Αμπέλου (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.- Λυκόβρυση Αττικής), 2=Συλλογή του Εργαστηρίου Αμπελουργίας (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), 3=Συλλογή του Ινστιτούτου Γεωργίας και Αμπελουργίας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.- Κατσάμπας, Ηράκλειο Κρήτης), 4=Συλλογή του Εργαστηρίου Φυσιολογίας Φυτών και Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Ηράκλειο, 5=Κτήμα Μπουτάρη, Σκαλάνη, Ηράκλειο Κρήτης, 6=Ελληνική Τράπεζα Γενετικού Υλικού (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε.- Θέρμη, Θεσσαλονίκη), 7=Ινστιτούτο Αμπελουργίας και Γεωργίας (ΕΘ.Ι.ΑΓ.Ε. - Γαστούνη), 8=Αμπελουργική Ένωση Σαντορίνης.
Δείγματα που φυλάσσονται σε τράπεζες του εξωτερικού
Στην τράπεζα γενετικού υλικού στο Radzikow της Πολωνίας (Plant Breeding and Acclimatization Institute, Radzikow, Poland) βρίσκονται 12 δείγματα από την Λευκάδα τα οποία συλλέχθηκαν το 1999 (Πίνακας 4). Η συγκεκριμένη συλλογή εστιάζει περισσότερο στο καρότο (3 δείγματα Daucus muricatus και 1 δείγμα Daucus bicolor) και στον άγριο συγγενή του, Daucus carota (άγριο καρότο-4 δείγματα).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου